[समानार्थी /पर्यायवाची शब्द]
This page Contents
Toggleकिसी शब्द के समान अर्थ देने वाले शब्दों को उस शव्द का समानार्थी या पर्यायवाची शब्द कहते हैं।
जैसे :-
सूर्य के समानार्थी शब्द हैं-सूरज, दिवाकर, भास्कर, रवि, भानु।
बादल के समानार्थी शब्द हैं- मेघ,जलज,आकाश।
पुष्प के समानार्थी शब्द है:- फूल,सुमन।
भले ही समानार्थी शब्दों का अर्थ एक समान होता है किंतु विषय एवं स्थान को ध्यान में रखें बिना, प्रत्येक वाक्य में कोई भी समानार्थी शब्द का प्रयोग नहीं किया जा सकता है।
जैसे-:
लटकाना का समानार्थी शब्द है टांगना किंतु सदैव ‘लटकाने’ के स्थान पर ‘टांगने’ का उपयोग नहीं किया जा सकता।
इसीलिए निम्न उदाहरण से समझा जा सकता-भिखारी मुंह लटकाए बैठा है।
भिखारी मुंह टांगे बैठा है। यह गलत होगा।
उसी प्रकार
सूरज की किरणें तिरछी पड़ रही है।
रवि की किरणें तिरछी पड़ रही है।
दूसरा वाक्य उपयुक्त नहीं होगा।
समानार्थक शब्द के प्रकार-:
पूर्ण समानार्थक शब्द
अपूर्ण समानार्थक शब्द
पूर्ण समानार्थक/पर्यायवाची शब्द
ऐसे समानार्थक शब्द, जो केवल मूल शब्द के समान ही अर्थ का बोध कराते हैं, अर्थात जिनका कोई दूसरा अर्थ नहीं निकलता उन्हें पूर्ण समानार्थक या पूर्ण पर्यायवाची शब्द कहते हैं।
जैसे -: पिता का पूर्ण पर्यायवाची शब्द होगा- पितृ।
पूरा का पूर्ण पर्यायवाची होगा- पूर्ण।
अंतर का पूर्ण पर्यायवाची होगा-भिन्नता।
अपूर्ण समानार्थक/पर्यायवाची शब्द:-
ऐसे समानार्थक शब्द, जो सामान्यतः मूल शब्द के समान अर्थ का बोध कराते हैं किंतु उनका दूसरा अर्थ भी होता है।
जैसे-:
पिता का अपूर्ण पर्यायवाची होगा -: पालक, क्योंकि पालक का अर्थ पालने वाला होता है पालक माता भी हो सकती है।
पूरा का अपूर्ण पर्यायवाची होगा-: समग्र।
समग्र का अर्थ समस्त होता है अर्थात सभी।
अंतर का अपूर्ण पर्यायवाची होगा-: दूरी। क्योंकि दूरी का जहां एक और अर्थ होता है दो चीजों के मध्य अंतर बना कर रखना वही दूरी का दूसरा अर्थ होता है लंबाई।
[प्रमुख पर्यायवाची शब्द]
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
आंख | नयन | नेत्र | चक्षु | लोचन |
अंक | संख्या | गिनती | क्रमांक | |
अग्नि | आग | ज्वाला | दहन | वायुसखा |
अंगूठी | मुद्रिका | मदुरी | अंगुलिका | |
अगुआ | मुखिया | सरदार | नायक | नेता /नेतृत्व कर्ता |
अनंत | असंख्य | अनगिनत | बेशुमार | |
अंचल | क्षेत्र | इलाका | हल्का | |
अंत | समाप्ति | मृत्यु | सिरा | परिणाम |
अंतःकरण | अंतर्मन | आत्मा | अंतरात्मा | |
अंतर | भेद | भिन्नता | फर्क | |
अंतर्ध्यान | लुप्त | गायब | लोप | मग्न |
अंधकार | अंधेरा | तिमिर | तम | |
अंधा | नेत्रहीन | दृष्टिहीन | चक्षुहीन | |
अंश | हिस्सा | भाग | खंड | |
असुर | दानव | राक्षस | दैत्य | निशाचर |
अनुपम | अनोखा | अद्भुत | अद्वितीय | बेमिसाल |
अपार | अनंत | असंग | बेशुमार | |
अपराध | दोष | कसूर | जुर्म | गलती |
अपराधी | मुजरिम | दोषी | कसूरवार |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
अतीत | विगत | भूत | इतिहास | |
अत्याचार | दुराचार | दुष्टता | अनाचार | |
अतिरिक्त | अलग | पृथक | भिन्न | अलावा |
अटल | दृढ़ | निश्चय | अडिग | |
अज्ञानी | मूर्ख | अनजान | मंदबुद्धि | |
अपरिचित | अनजान | अजनबी | अज्ञात | |
अचानक | एकाएक | आकस्मिक | तत्काल | |
अखिल | समस्त | संपूर्ण | अखंड | |
अकाल | सूखा | भुखमरी | दुष्चक्र | |
अशुद्ध | अपवित्र | गंदा | मलिन | |
अवैध | गैर कानूनी | नाजायज | अवैधानिक | |
अभागा | बदकिस्मत | दुर्भागा | भाग्यहीन | |
अभिप्राय | मतलब | आशय | अर्थ | |
अभिमान | अहंकार | घमंड | गुरुर | |
अमर | अविनाशी | नित्य | चिरंजीव | सनातन |
अयोग्य | नालायक | व्यर्थ | बेकार | |
अमीर | धनी | संपन्न | धनवान | |
अस्त | विलोपित | डूबा हुआ | छिपा हुआ | |
अश्लील | असभ्य | अभद्र | गंदा |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
अवशिष्ट | शेष | बाकी | अवशेष | |
अवनति | ह्रास | गिरावट | उतार | |
अलंकार | सजावट | आभूषण | गहना | |
अच्छा | उत्तम | बढ़िया | श्रेष्ठ | सुंदर |
आकाश | गगन | अंबर | बादल | आसमान |
आक्रमण | चढ़ाई | हमला | धावा | |
आकर्षण | खिंचाव | सम्मोहन | लगाव | |
आकृति | आकार | बनावट | रूप | |
आंसू | नयन जल | नयन नीर | नेत्रवारि | |
व्यवहार | शिष्टाचार | सदाचार | स्वाभाव | आदत |
आदर्श | मानक | नमूना | प्रतिरूप | |
आतंक | उपद्रव | अतिशय | दहशत | |
आदि | प्रारंभ | शुरुआत | प्रथम | |
आयुष्मान | दीर्घायु | चिरंजीव | चिरायु | |
आपत्ति | आपदा | मुसीबत | आफत | परेशानी |
आवाज | स्वर | ध्वनि | शब्द | |
आवेश | जोश | स्फीर्ति | तेज | |
आवश्यक | अनिवार्य | जरूरी | नितांत | अपरिहार्य |
आहार | भोजन | खाना | पकाअनाज |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
आनंद | खुशी | प्रसन्नता | हर्ष | उल्लास |
इच्छा | आकांक्षा | अभिलाषा | कामना | चाह |
इच्छुक | अभिलाषी | उत्सुक | लालायित | |
इजाजत | आज्ञा | आदेश | हुक्म | |
इज्जत | मान | सम्मान | प्रतिष्ठा | |
इशारा | संकेत | गुप्त कथन | इंगित | |
इश्क | मोहब्बत | प्रेम | चाहत | |
ईमानदारी | निष्कपट | निश्छल | दयानतदारी | |
ईश्वर | परमात्मा | भगवान | प्रभु | |
ईर्ष्या | जलन | द्वेष | कुढ़न | |
उत्पत्ति | उद्भव | जन्म | आविर्भाव | |
उल्लास | हर्ष | आनंद | प्रमोद | |
उल्टा | विपरीत | प्रतिकूल | प्रतिलोम | |
उपासना | पूजा | प्रार्थना | आराधना | |
उपाय | तरीका | युक्ति | तरकीब | |
उपहार | भेंट | तोहफा | सौगात | |
उन्नति | प्रगति | विकास | तरक्की | उत्थान |
उद्देश्य | लक्ष्य | प्रयोजन | मकसद | ध्येय |
उलझन | चक्कर | अनिश्चित दुविधा | असमंजस |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
उपवास | व्रत | निराहार | अनशन | |
उदासीन | निर्लिप्त | अनासक्त | विरक्ति | |
उत्सव | त्यौहार | पर्व | समारोह | |
उत्तम | श्रेष्ठ | अच्छा | उत्कृष्ट | |
उत्कर्ष | उन्नति | प्रगति | समृद्धि | |
उजाला | रोशनी | प्रकाश | ज्योति | आलोक |
उद्धार | छुटकारा | मुक्ति | निस्तार | |
ऊष्मा | गर्मी | ताप | धूप | |
ऊंट | महाग्रीव | लम्बोष्ट | कमलेक | |
ऐश्वर्य | धन | संपदा | संपन्नता | |
औलाद | संतान | वंश | संतति | |
कमल | पंकज | नीरज | जलज | सरोज |
कंगाल | गरीब | दरिद्र | निर्धन | |
कपड़ा | परिधान | वस्त्र | चीर | |
कमजोर | दुर्बल | निर्मल | असमर्थ | |
कपट | छल | धोखा | चकमा | |
कन्या | बालिका | कुमारी | कुमारी | |
कथन | वक्तव्य | विचार | मत | |
कोयल | कोकिला | वन प्रिया | वासंत |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
कृष्ण | नंदनंदन | श्याम | माधव | गोविंद |
कृपा | अनुकंपा | दया | रहम | |
कारगर | सफल | प्रभावी | गुणी | |
कली | पंखुड़ी | मुकुल | कलिका | |
कटाव | क्षरण | अपक्षय | अपरदन | |
कटाक्ष | व्यंग | छींटाकशी | आपेक्ष | |
क्रूर | निर्दयी | निष्ठुर | बर्बर | |
कोमल | नरम | मुलायम | नाजुक | |
कृतज्ञ | आभारी | ऋणी | ||
कुरूप | बदसूरत | असुंदर | बदशक्ल | |
कुशल | मंगल | शुभ | कल्याण | |
योग्य | कुशल | दक्ष | चतुर | प्रवीण |
कायर | डरपोक | भीरू | ||
कर | टेक्स | शुल्क | ||
कष्ट | पेड़ा | दुख | दर्द | तकलीफ |
केवल | सिर्फ | मात्र | महज | |
क्रोध | कोप | गुस्सा | रोष | |
खून | रक्त | रुधिर | लहू | |
खामोश | चुप | शांत | मौन |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
खोज | शोध | अनुसंधान | तलाश | अन्वेषण |
खूंखार | जानलेवा | प्राणघातक | कातिल | |
खत | चिट्ठी | पत्र | पाती | |
खबर | समाचार | हाल-चाल | वृतांत | |
खरा | शुद्ध | साफ | ||
खास | विशेष | विशिष्ट | ||
गंगा | भागीरथी | देवनदी | अलकनंदा | |
गणेश | गजानंद | लंबोदर | विनायक | |
गाय | धेनु | गऊ | दोग्धी | |
गौरव | सम्मान | बड़प्पन | महत्व | |
गर्व | घमंड | अभिमान | अकड़ | |
घर | ग्रह | आवास | निकेतन | भवन |
घड़ा | कलश | घट | कुंभ | |
घोड़ा | आश्व | घोटक | सैधव | |
घेरा | चक्कर | वलय | वृत | |
घृणा | नफरत | अरुचि | वीभत्स | |
चंद्रमा | शशि | निशाकर | रजनीपति | |
चरण | पैर | पग | पांव | |
चतुर | कुशल | दक्ष | होशियार | प्रवीण |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
चांदी | रजत | कौमुदी | चंद्रिका | |
चौकीदार | पहरेदार | प्रहरी | रखवाला | |
चोटी | शिखर | श्रंग | ||
चितकबरा | बहुरंगी | चित्र विचित्र | ||
चिकित्सालय | औषधालय | दवाखाना | अस्पताल | |
छुट्टी | अवकाश | विश्राम | फुर्सत | |
जल | नीर | पानी | अम्बु | |
जीभ | जबान | जीह्वा | रसना | |
जननी | मां | माता | महतारी | |
जनक | पिता | बाप | जन्मदाता | |
जंगल | वन | आरण्य | कानन | विपिन |
ज्येष्ट | अग्रज | बड़ा | ||
जवानी | यौवन | तरुण | युवास्था | |
कौतूहल | जिज्ञासा | उत्सुकता | ||
जिद्दी | अरूल | हठीला | धृष्ट | |
जिम्मेदारी | जवाबदेही | उत्तरदायित्व | जिम्मा | |
जिगर | दिल | ह्रदय | चित्त | |
जीविका | गुजारा | रोजी रोटी | ||
जीव | प्राणी | जीवनधारी | देहधारी |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
ज्वाला | अग्नि | लपट | अग्निशिखा | |
झूठ | असत्य | मिथ्या | ||
झुकाव | रुझान | पक्षपात | लीनता | |
झंडा | ध्वज | पताका | ||
झुंड | समूह | दल | ||
झरोखा | खिड़की | वातायन | रोशनदान | |
झिझक | संकोच | हिचकिचाहट | ||
टक्कर | भिड़ंत | धक्का | ||
ठाठ | आडंबर | तड़क-भड़क | सजावट | |
ठिठोली | मजाक | उपहास | व्यंग | |
डेरा | ठिकाना | ठहराव | मुकाम | |
डाकू | लूटेरा | डकैत | ||
डरावना | भयानक | खौफनाक | दहशतनाक | |
ढिलाई | सुस्ती | शिथिलता | ||
तालाब | पुष्कर | सरोवर | तडा़ग | |
तरीका | विधि | पद्धति | रीति | |
तन्मय | लीन | मग्न | ||
तनिक | थोड़ा | लेशमात्र | जरा | |
तटस्थ | उदासीन | निरपेक्ष | निष्पक्ष | निर्लिप्त |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
तानाशाह | निरंकुश | अधिनायक | अधिपति | |
तिरस्कार | अपमान | उपेक्षा | अनादर | |
थोड़ा | अल्प | कम | लघु | |
थल | जमीन | धरा | भूमि | |
दांत | दंत | रदन | दशन | |
दास | सेवक | नौकर | भृत्य | |
दीपक | दीया | चिराग | द्वीप | |
द्रव्य | संपत्ति | धन दौलत | पदार्थ | वस्तु |
दुर्गा | चंडिका | सिंहवाहिनी | भवानी | कालिका |
दूध | दुग्ध | पय | अमृत | पीयूष |
देवता | सुर | आदित्य | अमर | |
दंगा | उपद्रव | फसाद | उत्पात | |
दण्ड | सजा | जुर्माना | हर्जाना | |
दशा | स्थिति | हालात | अवस्था | |
दिमाग | मस्तिष्क | मगज | भेजा | |
दीर्घ | विशाल | लम्बा | बड़ा | |
देह | तन | बदन | काया | शरीर |
धनुष | धनु | चाप | कमान | |
धंधा | व्यवसाय | कारोबार | रोजगार |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
धन्यवाद | शुक्रिया | आभार | कृतजता | |
ध्वस्त | नष्ट | खण्डित | टूटा – फूटा | |
धीरज | संतोष | धैर्य | सब्र | |
नाव | नौडा | डोंगी | तारिणी | |
नदी | सरिता | तटिनी | जलवाहिनी | |
निंदा | बुराई | आलोचना | बदनामी | |
नासमझ | मूर्ख | नादान | बुद्धिहीन | |
नारी | महिला | स्त्री | दारा | |
नाता | रिश्ता | सम्बन्ध | वास्ता | |
नाग | सर्प | भुजंग | विषधर | फणीश |
नम्र | सुशील | विनय | शिष्ट | |
नगर | पुरी | शहर | नगरी | |
नित्य | रोज | प्रतिदिन | सर्वदा | हमेशा |
नीरस | रसहीन | फीका | स्वादहीन | |
निष्ठा | विश्वास | श्रद्धा | आस्था | |
निर्मल | स्वच्छ | साफ | शुद्ध | |
निर्जीव | प्राणहीन | बेजान | मुर्दा | |
निरोध | अवरोध | रुकावट | विराम | |
नुकसान | क्षति | हानि | घाटा |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
पंथ | मत | सम्प्रदाय | समुदाय | धर्म |
पति | स्वामी | प्राणनाथ | आर्य | |
प्रस्तर | पत्थर | पाषाण | उपल | |
पहाड़ | पर्वत | गिरी | भूधर | महीभूत |
पुगी | बेटी | तनया | आत्मजा | |
पृथ्वी | धरा | भूमि | धरती | वासुंधरा |
प्रभा | प्रकाश | चमक | आभा | |
प्रेम | अनुराग | प्यार | स्नेह | रति |
पद | ओहदा | दर्जा | पदवी | |
पर्याप्त | बहुत | काफी | प्रचुर | |
पथिक | मुसाफिर | यात्री | राही | |
पट | वस्त्र | कपड़ा | परिधान | |
पराजय | हार | परास्त | ||
परिचय | पहचान | मुलाकात | जानना | |
परिचर | नौकर | सेवक | भृत्य | |
परिष्कृत | शुद्ध | साफ | स्वच्छ | |
पशु | मवेशी | जानवर | चतुष्पद | |
पाखण्ड | प्रपंच | ढ़ोंग | आडम्बर | |
पागल | बावला | विक्षिप्त |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
पादप | पेड़ | तरु | वृक्ष | |
पुरखा | बापदादा | पूर्वज | ||
पुष्प | फूल | सुमन | कुसुम | |
प्रकार | भेद | किस्म | ||
प्रज्ञा | ज्ञान | बुद्धि | प्रतिभा | |
प्रणय | अनुराग | प्रेम | स्नेह | |
प्रार्थना | याचना | विनय | निवेदन | |
प्रस्तावना | भूमिका | आमुख | ||
परकोटा | चारदीवारी | प्राचीन | ||
प्रथा | रिवाज | प्रचलन | परंपरा | |
फल | नतीजा | परिणाम | निष्कर्ष | |
फेरा | चक्कर | परिक्रमा | ||
फैलाव | विस्तार | प्रसार | ||
बिजली | विद्युत | दामिनी | चंचला | तड़ित |
बादल | जलज | मेघ | अंबुद | जलधर |
वाटिका | बाग | उद्यान | बगीचा | |
बंदर | कपि | वानर | प्लवंग | |
ब्रह्माण | भूदेव | भूसुर | विप्र | |
ब्रह्मांड | जगत | संसार | दुनिया |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
बुनियाद | आधार | नींव | जड़ | |
बुढ़ापा | जरा | वृद्धावस्था | जीर्णावस्था | |
बीमारी | रोग | व्याधि | मर्ज | |
बालू | रेत | रेणु | बालूका | |
बाधा | विघ्न | अड़चन | अवरोध | |
बलात्कार | शीलभंग | सतीत्वहरण | ||
बलिदान | कुर्बानी | प्राण निछावर | जीवनदान | शहादत |
बढ़ावा | प्रोत्साहन | उकसाव | उत्साह | |
भंग | नाश | क्षय | तबाही | ध्वंस |
भ्रष्ट | बदमाश | दुष्ट | पापी | |
भास्कर | चमकीला | चमकदार | आभामय | |
भाव | तात्पर्य | आशय | मतलब | |
भारत | हिंदुस्तान | आर्यावर्त | हिंद | |
भारती | शारदा | सरस्वती | वीणा वादिनी | |
भरोसा | विश्वास | आस्था | ||
भर्त्सना | दुत्कार | फटकार | ||
भर्ता | पति | स्वामी | प्राणनाथ | भर्तार |
भला | सज्जन | नेक | अच्छा | |
भाग्य | किस्मत | तकदीर | नसीब |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
मोक्ष | कैवल्य | निर्वाण | सद्गति | मुक्ति |
मनोहर | मनोज | मनभावन | ||
मछली | मीन | मत्स्य | उलूपी | |
मस्तक | माथा | ललाट | कपाल | |
मार्ग | पथ | रास्ता | राह | |
मित्र | दोस्त | सहचर | सखा | |
मुंह | आनन | मुखड़ा | चेहरा | |
मोर | मयूर | ध्वजी | केकी | नीलकंठ |
महक | सुगंध | खुशबू | वास | |
मलिन | मैला | गंदा | अस्वच्छ | |
मरघट | शमशान | कब्रिस्तान | चिताभूमि | |
महाजन | साहूकार | बनिया | व्यापारी | |
महादेव | भोलेनाथ | उमापति | शंकर | |
महिषी | पटरानी | राजरानी | महारानी | सम्राज्ञी |
महीन | बारीक | पतला | सूक्ष्म | |
मौलि | माथा | ललाट | मस्तक | ताज |
मौलिक | आधारभूत | मूलभूत | नींव | |
मृग | हिरण | सारंग | ||
युद्ध | संग्राम | जंग | आक्रमण |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
यौगिक | जुड़ा हुआ | संयुक्त | संलिष्ट | |
रावण | दशानन | लंकेश | दशशीश | |
राम | रामचन्द्र | राघव | अयोध्या नंदन | रघुपति |
रात्रि | निशा | रजनी | यामिनी | |
राजा | नृप | भूपति | नरेश | |
वेश्या | गणिका | नगरवधु | रंडी | |
रंक | कंगाल | निर्धन | दरिद्र | |
रत | मग्न | तन्मय | लीन | लिप्त |
रविवार | सूर्य दिवस | इतवार | ||
रमणी | भार्या | स्त्री | औरत | |
राका | पूर्णिमा | पूर्णमासी | पूनम | |
रोचक | आकर्षक | दिलचस्प | मनोहर | |
लता | लतिका | बेल | वल्ली | |
लक्ष्मी | इंद्रिया | श्री पद्मा | हरिप्रिया | कमला |
लक्ष्मण | रामानुज | लखन | सौमित्र | |
लालच | लोभ | तृष्णा | लालसा | कामना |
लाज | संकोच | शर्म | ||
लहर | तरंग | ऊर्मि | ||
लड़ाई | भिड़ंत | मुठभेड़ | हाथापाई |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
लगातार | सतत् | अनवरत् | अविराम | |
लाचार | बाध्य | विवश | बेबस | मजबूर |
लांछन | कलंक | आरोप | इलज़ाम | |
वल्लभ | प्रियतम | पति | प्राणनाथ | |
वध | हत्या | हनन | कत्ल | |
वमन | उल्टी | ओकी | छर्दि | |
विवाह | परिणय | शादी | ब्याह | |
विविध | प्रकीर्ण | विभिन्न | नाना | |
विलोम | विपरीत | उल्टा | विरुद्ध | |
विलक्षण | विचित्र | निराला | अनोखा | अजीव |
विभूति | धन | संपत्ति | दौलत | |
वाणी | वचन | बोली | भाषा | सरस्वती |
विद्वान | ज्ञानी | जानकार | पंडित | कोविद |
विधवा | पतिहीना | अनाथा | श्रीहीन | |
विष | जहर | कालकूट | गरल | |
वीर्य | धातु | शुक्र | ||
व्यसन | आदत | लत | ||
वर्जित | निषेध | प्रतिबंध | मना | |
वर्ग | समुदाय | समूह | श्रेणी |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
वपु | तन | बदन | जिस्म | शरीर |
वक्ष | सीना | छाती | उदर | |
वियोग | विरह | जुदाई | ||
विमान | हवाई जहाज | वायुयान | ||
विफल | असफल | निष्फल | ||
विच्छिन्न | विभक्त | खण्ड | अलग | |
विप्लव | उपद्रव | अशांति | विद्रोह | |
चिंतन | विचार | सोच | विचार | |
विख्यात | प्रसिद्ध | मशहूर | नामचीन | |
वातावरण | पर्यावरण | परिवेश | माहौल | |
वीरता | बहादुरी | मर्दानगी | पौरुष | |
वाद विवाद | तर्क वितर्क | शास्त्रार्थ | बहस | |
विपत्ति | आफत | संकट | मुसीबत | |
व्यवस्था | प्रबंधन | इंतजाम | बंदोबस्त | |
वैश्य | बनिया | व्यापारी | व्यवसायी | |
व्यतिरेक | भेद | अंतर | फर्क | |
श्वेत | शुचि | शुक्ल | शुभ्र सित | उजाला |
शहद | मधु | पुष्परस | मकरंद | |
शत्रु | बैरी | दुश्मन | अरि |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
शरण | आश्रय | संश्रय | पनाह | |
शेर | वनराज | भृगेन्द्र | केशरी | नाहर |
शीत | ठण्डी | जाड़ा | सर्दी | |
शिविर | कैंप | डेरा | खेमा | |
श्रेष्ठ | उत्तम | सर्वोपरि | विशिष्ट | |
शासन | सरकार | राज्य | ||
शानदार | भव्य | अलीशान | दिव्य | |
श्रमिक | मजदूर | कामगार | लेबर | |
स्वर्ग | जन्नत | सुरलोक | ||
सुरभि | सुगंधित | परिमल | खुशबू | |
स्त्री | नारी | महिला | वनिता | |
स्तन | थन | पयोधर | वक्षोज | |
सोना | कनक | स्वर्ण | कंचन | |
सुन्दर | सुहावना | रमणीक | ||
संगम | मेल | संयोग | साथ | |
संध्या | सांयकाल | दिवावसान | दिनांत | |
सृष्टि | संसार | प्रथ्वी | ||
सुबह | प्रातः | उषाकाल | भोर | |
सुख | आनंद | चेन | मजा |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
सीता | जानकी | रामप्रिया | जनकसुता | |
सारांश | निचोड़ | संक्षेप | सार | |
सावधानी | सतर्कता | होशियारी | सजगता | |
साक्षात् | सम्मुख | सामने | प्रत्यक्ष | |
सागर | समुद्र | जलधि | पयोदधि | |
संस्थापक | प्रवर्तक | संचालक | मूलकर्ता | |
संहार | नाश | अंत | समाप्त | ध्वंस |
सौभाग्यवती | सुहागिन | सधवा | सनाथा | |
सचेत | होशियार | चौकन्ना | सावधान | सतर्कI |
सम्राट | महाराजा | अधिपति | शहंशाह | |
हाथ | हस्त | भुजा | बाहु | |
शिकस्त | पराजय | मात | हार | |
हवा | वायु | पवन | समीर | अनिल |
हिमालय | पर्वतराज | गिरि | नगपति | |
हाथी | गजराज | गजेन्द्र | हस्ती | |
हनुमान | पवनसुत | कपीश | आंजनेय | |
हत्या | वध | खून | कत्ल | |
हठ | जिद | अड़ | ||
हताश | आशाहीन | मायूस | निराश |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
हिस्सेदारी | भागीदारी | साक्षेदारी | अंश | |
हिचकना | संकोच | झिझकना | ||
होड | प्रतिस्पर्धा | मुकाबला | प्रतियोगिता | |
हकीकत | सच्चाई | असल बात | ||
शूद्र | तुच्छ | कमीना | नीच | |
क्षतिपूर्ति | मुआवजा | हर्जाना | ||
समर्थन | अनुमोदन | हामी | मंजूरी | |
स्वीकार | मंजूरी | कबूल | स्वीकृत | |
स्वस्थ | निरोग | हष्टपुष्ट | तंदुरुस्त | |
स्वार्थी | मतलबी | खुदगर्ज | ||
स्वभाव | लत | आदत | व्यवहार | |
स्वच्छंद | निरंकुश | स्वतंत्र | निर्बंध | |
अमृत | सुधा | पीयूष | ||
अनिवार्य | आवश्यक | जरूरी | बाध्यकर | |
अचला | प्रथ्वी | धरा | वसुन्धरा | |
किरण | रश्मि | अंशु | ||
पत्नी | भार्या | दारा | अर्धांगिनी | सहगामिनी |
परतंत्र | पराधीन | पराश्रित | गुलाम | अधीन |
बचपन | बाल्यावस्था | लड़कपन | बालपन |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
मुनि | योगी | तपस्वी | सन्यासी | साधु |
माया | छल | प्रपंच | धोखा | |
पार्वती | गौरा | उमा | गिरिजा | |
पक्षी | परिंदा | अण्डज | नभचर | |
रदन | दंत | दांत | ||
पुत्र | बेटा | पूत | तनुज | लाल/लड़का |
नैसर्गिक | प्राकृतिक | स्वाभाविक | ||
चंदन | मलय | हरिगंध | मलयज | |
युवती | किशोरी | यौवनवती | तरूणी | |
दिन | दिवस | वासर | दिवा | |
कृतिम | दिखावटी | बनावटी | अवास्तविक | |
यमुना | सूर्यसुता | रविसुता | तनूजा | |
बैल | वृषभ | गोपुत्र | नंदी | |
सौंदर्य | सुषमा | मोहिनी | कामिनी | |
चोर | दस्यु | तस्कर | साहसिक | |
तलवार | शमशीर | खड्क | कृपाण | |
नौका | जलयान | नाव | बेडा़ | |
बहन | भागिनी | सहोदरा | ||
उपहास | मजाक | परिहास | खिल्ली | हंसी |
शब्द | पर्यायवाची शब्द 1 | पर्यायवाची शब्द 2 | पर्यायवाची शब्द 3 | पर्यायवाची शब्द 4 |
चंद्रमा | सुधाकर | शशांक | कलानिधि | मयंक |
अंकुर | कली | कोंपल | ||